فلسفه و حکمت روزه ماه مبارک رمضان

تقوای الهی

: «اى کسانى که ایمان آورده‏‌اید روزه بر شما نوشته شده است آن گونه که بر امت‌هایى که قبل از شما بودند نوشته شده بود…»(یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا کُتِبَ عَلَیْکُمُ الصِّیامُ کَما کُتِبَ عَلَى الَّذِینَ مِنْ قَبْلِکُمْ…) بلافاصله فلسفه این عبادت انسان‏‌ساز و تربیت‌‏آفرین را در یک جمله کوتاه اما بسیار پرمحتوا چنین بیان مى‏‌کند: «شاید پرهیزکار شوید» (لَعَلَّکُمْ تَتَّقُونَ).۱
آرى روزه عامل مؤثرى است براى پرورش روح تقوا و پرهیزگارى در تمام زمینه‏‌ها و همه ابعاد…از فوائد مهم روزه این است که روح انسان را” تلطیف”، و اراده انسان را” قوى”، و غرائز او را” تعدیل” مى‏‌کند. روزه‏‌دار باید در حال روزه با وجود گرسنگى و تشنگى از غذا و آب و همچنین لذت جنسى چشم بپوشد، و عملا ثابت کند که … او مى‌‏تواند زمام نفس سرکش را به دست گیرد، و بر هوسها و شهوات خود مسلط گردد.
در حقیقت بزرگترین فلسفه روزه همین اثر روحانى و معنوى آن است، انسانى که انواع غذاها و نوشابه‏‌ها در اختیار دارد و هر لحظه تشنه و گرسنه شد به سراغ آن مى‏‌رود، همانند درختانى است که در پناه دیوارهاى باغ بر لب نهرها مى‏رویند، این درختان نازپرورده، بسیار کم مقاومت و کم‌‏دوامند، اگر چند روزى آب از پاى آنها قطع شود پژمرده مى‏‌شوند، و مى‌‏خشکند.
اما درختانى که از لابلاى صخره‏‌ها در دل کوه‏ها و بیابانها مى‏رویند و نوازشگر شاخه‌‏هایشان از همان طفولیت طوفان‌هاى سخت، و آفتاب سوزان، و سرماى زمستان است، و با انواع محرومیتها دست به گریبانند، محکم و با دوام و پر استقامت و سخت‏کوش و سخت‌‏جانند!.
روزه نیز با روح و جان انسان همین عمل را انجام مى‌‏دهد و با محدودیت‌هاى موقت به او مقاومت و قدرت اراده و توان مبارزه با حوادث سخت، مى‏‌بخشد؛ و چون غرائز سرکش را کنترل مى‌‏کند بر قلب انسان نور و صفا مى‏‌پاشد.
خلاصه روزه انسان را از عالم حیوانیت ترقى داده و به جهان فرشتگان صعود مى‌‏دهد، جمله لَعَلَّکُمْ تَتَّقُونَ (باشد که پرهیزگار شوید) اشاره به همه این حقایق است.۲

۱- سوره بقره، آیه۱۸۳

۲- تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۱، ص۶۲۹-۶۲۴(بطور خلاصه و با مقداری تغییر)